ZUS nie może kwestionować podstawy składek zadeklarowanej przez przedsiębiorcę

Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną wniesioną przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców w sprawie dotyczącej podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą.

Sprawa dotyczyła przedsiębiorczyni, która rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej na początku 2016 roku. W lutym 2018 r. czasowo ją zawiesiła, po czym z początkiem marca tego samego roku wznowiła. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zakwestionował jej prawo do ubezpieczeń społecznych, twierdząc, że wznowiona działalność nie miała faktycznie charakteru zarobkowego ani ciągłego – co są to podstawowe cechy pozwalające na uznanie działalności za gospodarczą. Zdaniem ZUS głównym celem przedsiębiorczyni było uzyskanie prawa do świadczeń społecznych, zwłaszcza tych związanych z ciążą i macierzyństwem.

Zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny w Łodzi przychyliły się do argumentacji ZUS, jednak Rzecznik MŚP złożył skargę nadzwyczajną. Wskazał, że sąd drugiej instancji pominął istotne dowody oraz wysunął wnioski sprzeczne z ustalonym stanem faktycznym. Sąd Najwyższy przyznał mu rację.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, że przedsiębiorczyni prowadziła działalność przez ponad dwa lata przed okresem kwestionowanym przez ZUS, co potwierdza jej trwały i rzeczywisty charakter. Dodatkowo fakt, że kobieta wznowiła działalność po urodzeniu dziecka, również świadczy o jej zarobkowym charakterze.

Sąd stanowczo zaznaczył, że nawet jeśli przedsiębiorca zadeklaruje wysoką podstawę wymiaru składek (czyli kwotę, od której naliczane są składki na ubezpieczenia społeczne), ZUS nie może jej kwestionować, o ile mieści się ona w granicach przewidzianych w przepisach. Podkreślono, że prawo musi być przewidywalne, a stosowanie go nie może prowadzić do sytuacji, w której obywatel zostaje zaskoczony niekorzystną interpretacją, mimo że działał zgodnie z ustawą.

Sąd Najwyższy uznał, że wcześniejsze wyroki naruszały zasadę zaufania obywatela do państwa i prawa. W ocenie Sądu, ochrona konstytucyjnych zasad – takich jak lojalność państwa wobec obywateli i sprawiedliwość społeczna – miała w tym przypadku pierwszeństwo nad utrzymaniem prawomocnego, ale niesprawiedliwego wyroku.

Wyrok ten stanowi ważny sygnał dla przedsiębiorców – potwierdza, że organy publiczne nie mogą arbitralnie oceniać motywacji prowadzących działalność gospodarczą ani dowolnie podważać deklarowanych przez nich składek, jeśli pozostają one zgodne z literą prawa.