Spółdzielnie energetyczne potrzebują wsparcia

Raczkujące spółdzielnie energetyczne mają poważny problem z organizacją etapu przedinwestycyjnego projektów OZE oraz z rozpoczęciem działalności po ich powstaniu. Dotyczy to wszystkich podmiotów tworzących spółdzielnie energetyczne, niezależnie od ich charakteru. 21 maja w Krajowym Rejestrze Sądowym został zarejestrowany pierwszy w Polsce Związek Rewizyjny Spółdzielni Energetycznych Rozwojowych Cyfrowych (SERC). Jednym z jego celów jest wsparcie współpracy między spółdzielniami a ministerstwami.

Nawet gdy w skład spółdzielni energetycznej wchodzi gmina, sytuacja nie jest łatwiejsza. W strategiach energetycznych gmin spółdzielnie są nadal rzadko uwzględniane. Samorządowcy na poziomie gminnym często mają niewielką lub żadną wiedzę na temat spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych — czym są, jakie pełnią funkcje i jak mogłyby wykorzystać środki z Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Brakuje im zarówno odpowiednich zasobów personalnych, jak i administracyjnych. Sytuacja nie poprawia się nawet wtedy, gdy to gminy same zakładają lub współtworzą spółdzielnie – nie dysponują one większą wiedzą ani dostępem do ekspertów w zakresie planowania energetycznego.

Przeszedł tylko jeden wniosek

Niedawno ogłoszono wyniki konkursu inwestycyjnego B2.2.2 KPO „Instalacje OZE realizowane przez społeczności energetyczne”, który miał wesprzeć projekty OZE oraz rozwój społeczności energetycznych poprzez wsparcie techniczne, badawczo-rozwojowe, doradcze i podnoszenie kompetencji. Dotyczył on przede wszystkim etapu przedinwestycyjnego – dofinansowania na doradztwo, dokumentację, analizy i wdrażanie systemów IT.

Mimo rosnącej liczby zarejestrowanych spółdzielni energetycznych, tylko jeden wniosek złożony przez spółdzielnię z województwa lubelskiego, w skład której wchodzą trzy gminy, został pozytywnie rozpatrzony. To wyraźny sygnał, że konieczne są zmiany. Konkurs zdominowały klastry, podczas gdy istniejące spółdzielnie – nawet prowadzące inwestycje – mogły starać się o środki na działania przedinwestycyjne, m.in. na wdrażanie systemów optymalizacji infrastruktury lub innowacji rynkowych.

Spółdzielnie energetyczne potrzebują wsparcia resortów

Konieczne jest powołanie kompleksowego, międzyresortowego zespołu ds. obywatelskich projektów OZE, który wspierałby zaangażowanie społeczeństwa w energetykę obywatelską. Zespół taki koordynowałby pomoc formalną i merytoryczną oraz działania informacyjne. Dodatkowo powinien oferować program mentoringowo-finansowy dla spółdzielni i społeczności energetycznych. Utworzenie takiej agencji rządowej byłoby wdrożeniem zapisów unijnej dyrektywy RED II.

To właśnie dyrektywa RED II wymusiła na polskim ustawodawcy zainteresowanie społecznymi formami energetyki i była podstawą nowelizacji ustawy o OZE w 2023 roku. Główne przeszkody to jednak kwestie formalno-prawne oraz niska świadomość. Nadszedł czas, by przyspieszyć prace nad aktualizacją przepisów dotyczących spółdzielni energetycznych oraz stworzyć sieć wsparcia doradczego.

Wiele obszarów wymaga dostosowania prawa do wniosków płynących z pierwszych lat funkcjonowania spółdzielni energetycznych. Do tego potrzebne jest zaangażowanie różnych ministerstw, stąd potrzeba powołania międzyresortowego zespołu, który skoordynuje prace legislacyjne.

To ostatni moment, by skutecznie wykorzystać środki z KPO i zapewnić stabilny rozwój spółdzielni energetycznych w Polsce.