Nabijani w butelkę: ustawa o systemie kaucyjnym wymaga zmian

Branża napojowa zwraca się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska z apelem o pilne i fundamentalne poprawki w ustawie regulującej system kaucyjny w Polsce. Zdaniem przedstawicieli sektora, obowiązujące przepisy są dysfunkcyjne, dyskryminują firmy napojowe i zagrażają stabilności finansowej całej branży oraz handlu detalicznego.

Główne postulaty branży

Polska Federacja Producentów Żywności (PFPŻ), Związek Pracodawców oraz Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego Browary Polskie przekazały do Ministerstwa listę postulatów dotyczących kluczowych zmian w ustawie o systemie kaucyjnym na opakowania po napojach.

Organizacje podkreślają, że system powinien być efektywny zarówno środowiskowo, jak i ekonomicznie, powszechny oraz przyjazny dla konsumentów i przedsiębiorstw. Powinien także wspierać realizację unijnych wymogów dotyczących wykorzystania surowców wtórnych i dostępu do recyklatu PET. Kluczowe jest, aby nie dyskryminował żadnej grupy firm, zwłaszcza w kwestii tworzenia operatorów systemu.

Rok na zmiany to za mało

Obecna ustawa nie spełnia tych oczekiwań. Mimo wielokrotnych uwag i postulowanych poprawek ze strony branży, system ma ruszyć już od 1 stycznia 2025 r. – co jest zdaniem przedsiębiorców nierealne z powodów technicznych, organizacyjnych i prawnych.

– Oczekujemy, że obecny rząd dotrzyma obietnic i poprawi szkodliwe zapisy poprzedniej kadencji – podkreśla Andrzej Gantner, wiceprezes PFPŻ.

Branża postuluje przesunięcie terminu wprowadzenia systemu o rok – na 1 stycznia 2026 r. – aby umożliwić właściwe przygotowanie i zapewnić równe warunki dla wszystkich uczestników rynku.

Dyskryminacja dużych firm

Aktualne przepisy utrudniają dużym firmom napojowym stworzenie wspólnego operatora systemu. Konieczność uzyskania zgody Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub Komisji Europejskiej na koncentrację wydłuża proces tworzenia operatora.

– To jawna dyskryminacja, która spowalnia budowę systemu i zwiększa ryzyko chaosu – mówi Andrzej Gantner.

Jeden operator czy wielu? Ryzyko defraudacji

Branża wskazuje, że najbardziej racjonalnym rozwiązaniem jest system zarządzany przez jednego operatora. Obecne przepisy, dopuszczające wielu operatorów, mogą prowadzić do problemów finansowych i nadużyć, np. tworzenia operatorów, w których udział firm napojowych jest minimalny.

– Proponujemy zaostrzenie przepisów rozliczeniowych między operatorami, aby zapobiec defraudacjom, które mogą sięgać setek milionów złotych – podkreśla Bartłomiej Morzycki z Browarów Polskich.

Kaucja powinna podążać za produktem

Branża apeluje, by wzorem innych systemów kaucyjnych w UE, kaucja była pobierana na każdym etapie łańcucha sprzedaży („podążała za produktem”), a nie tylko przy finalnej sprzedaży konsumentowi.

W pierwszym projekcie ustawy takie rozwiązanie było przewidziane, ale zostało usunięte przez poprzedni rząd bez konsultacji.

– Obecne zapisy to otwarta droga do milionowych defraudacji i bankructw sklepów oraz operatorów – alarmuje Andrzej Gantner.

Kaucja bez VAT

Kolejnym postulatem jest wyłączenie kaucji z podatku VAT. Obciążenie kaucji VAT-em zwiększa koszty systemu, komplikuje rozliczenia sklepów i utrudnia konsumentom oddawanie opakowań bez paragonu.

Butelki wielokrotnego użytku pod ochroną

Organizacje apelują o zachowanie i rozwój dotychczasowych systemów kaucyjnych na butelki szklane wielokrotnego użytku, które działają efektywnie i ekologicznie.

– Przepisy nie mogą niszczyć tych systemów, a wręcz powinny je wzmacniać zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami – wskazuje Bartłomiej Morzycki.

Dodatkowe postulaty

• Wprowadzenie okresu przejściowego na wyprzedaż zapasów opakowań bez oznakowania systemem kaucyjnym.

• Dostosowanie minimalnych poziomów selektywnej zbiórki do unijnych regulacji.

• Wyłączenie opakowań po produktach mlecznych z systemu kaucyjnego.

Branża walczy o skuteczny system

– Wszystkie zmiany mają na celu naprawę błędnych przepisów i uruchomienie od 2026 r. powszechnego, efektywnego i przyjaznego systemu kaucyjnego. Obecne przepisy grożą chaosem organizacyjnym i komunikacyjnym, który skutecznie zniechęci konsumentów do udziału w systemie – podsumowuje Andrzej Gantner.