Małe firmy mają utrudniony dostęp do finansowania działalności innowacyjnej

Podobnie jak w całej Unii Europejskiej, również w Polsce mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią trzon gospodarki. Z danych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) wynika, że od momentu przystąpienia Polski do UE kondycja tych firm sukcesywnie się poprawia – już co trzecie przedsiębiorstwo z sektora MŚP jest aktywne innowacyjnie. Rośnie także poziom nakładów na inwestycje i działalność B+R, jednak jedną z głównych barier wciąż pozostaje ograniczony dostęp do finansowania.

– Sektor MŚP w UE to ponad 23 mln przedsiębiorstw niefinansowych, które zapewniają ok. 2/3 miejsc pracy w państwach członkowskich. Wspieranie sektora MŚP to jednocześnie wspieranie konkurencyjności całej europejskiej gospodarki. To właśnie w małych i średnich firmach rodzą się innowacyjne pomysły – mówi prof. Teresa Czerwińska, wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), w rozmowie z Newseria Biznes.

Na polskim rynku działa ok. 2,35 mln przedsiębiorstw niefinansowych, z czego aż 99,8 proc. to MŚP. Generują one 45,3 proc. PKB (dane z 2021 roku), przy czym największy udział mają mikroprzedsiębiorstwa – ok. 28,2 proc. Zatrudniają łącznie 6,94 mln osób, czyli ponad 2/3 ogółu pracowników w sektorze przedsiębiorstw. Mikrofirmy zatrudniają aż 4,4 mln osób, czyli 43 proc. ogółu.

Z „Raportu o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce 2024” PARP wynika, że średnio co trzecia firma w Polsce prowadzi działalność innowacyjną. To wciąż poniżej średniej unijnej wynoszącej prawie 53 proc. Liderami w UE są Grecja (72,6 proc.) i Belgia (71,3 proc.). W Polsce podstawowym źródłem finansowania innowacji pozostają środki własne (77,4 proc.). Rośnie jednak udział firm korzystających z instrumentów zwrotnych – z 4,2 proc. w 2021 roku do 13,2 proc. w 2022 roku.

Według badania „Monitoring innowacyjności polskich przedsiębiorstw” PARP, kluczową rolę w rozwoju innowacyjności odgrywa wsparcie publiczne. Przedsiębiorcy za najbardziej pożądane formy pomocy uznają dotacje bezzwrotne (79,7 proc.) oraz ulgi podatkowe i preferencje (34,4 proc.).

Korzyści wynikające z innowacyjności to m.in.: ogólny rozwój firmy (91,7 proc.), poprawa jakości usług i produktów (75,3 proc.), a także wzrost wydajności pracy (74 proc.). Z drugiej strony firmy wskazują wiele barier, m.in. inflację, bariery administracyjne, trudności w pozyskaniu wykwalifikowanej kadry, brak czasu na innowacje, brak znajomości przepisów i wiedzy o nowych rozwiązaniach, a także utrudniony dostęp do dotacji z UE.

Po jesiennych wyborach parlamentarnych 2023 r. i zmianie rządu, do Polski zaczęły napływać środki z Krajowego Planu Odbudowy, które będą w najbliższych latach wspierać inwestycje firm.

– Europejski Bank Inwestycyjny traktuje MŚP jako priorytet. Tylko w ubiegłym roku przeznaczyliśmy na ich finansowanie ponad 30 mld euro – podkreśla prof. Teresa Czerwińska.

Polskie MŚP mogą korzystać z nowego instrumentu wsparcia za pośrednictwem BGK. Od lipca br. udostępnia on gwarancje kredytowe z zabezpieczeniem Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI). EFI bierze na siebie część ryzyka niespłacenia kredytu przez przedsiębiorcę. Gwarancja Investmax powstała w ramach programu InvestEU. Wartość kredytów objętych tą gwarancją ma sięgnąć 3 mld zł.

– Wsparcie obejmie projekty związane z innowacyjnością, efektywnością energetyczną, cyfryzacją MŚP oraz podnoszeniem ich kwalifikacji i konkurencyjności na rynkach zagranicznych – zapowiada wiceprezes EBI.

Banki często wymagają od małych firm zabezpieczeń, których nie są one w stanie zapewnić. Nowa gwarancja pozwala obniżyć te wymagania – BGK i instytucje finansowe będą mogły uzyskać gwarancję EFI na pokrycie do 80 proc. wartości kredytu inwestycyjnego lub obrotowego.

– MŚP będą mogły liczyć na bardzo niskie, a nawet zerowe koszty gwarancji, jeśli spełnią określone warunki. Co istotne, środki z programu InvestEU nie są zaliczane do pomocy de minimis. To oznacza, że nawet firmy, które już wykorzystały limit pomocy publicznej, np. w ramach funduszy covidowych, będą mogły skorzystać z tego wsparcia – wyjaśnia prof. Czerwińska.

Od przystąpienia Polski do UE widać wyraźny wzrost liczby innowacyjnych firm. W latach 2006–2022 ich udział w sektorze przemysłu i usług wzrósł z 22,5 proc. do 32,5 proc. Trzykrotnie wzrosły również nakłady na B+R w relacji do PKB – z 0,55 proc. w 2004 roku do 1,46 proc. w 2022 roku.