Kwestie klimatyczne coraz bardziej obecne w strategiach firm. Środowisko staje się kluczowym czynnikiem konkurencyjności

Zmiany klimatu i narastające problemy środowiskowe wymuszają głęboką transformację modeli biznesowych. Coraz więcej przedsiębiorstw, zarówno globalnych korporacji, jak i polskich firm, traktuje kwestie klimatyczne jako integralny element swojej strategii. Napędzane rosnącymi oczekiwaniami inwestorów, klientów i partnerów handlowych, firmy w coraz większym stopniu angażują się w działania ograniczające swój negatywny wpływ na środowisko. Motorem tych zmian są nie tylko względy reputacyjne czy etyczne, ale przede wszystkim legislacja – szczególnie ta na poziomie Unii Europejskiej – która staje się silnym impulsem modernizacyjnym dla całego rynku.

Jak podkreśla dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, wiele firm wykazuje gotowość do wdrażania rozwiązań wyprzedzających obowiązujące regulacje. Przykładem jest branża opakowaniowa, w której recykling i substytucja plastiku stają się standardem, mimo że nie wszystkie wymogi prawne jeszcze obowiązują. Według ekonomistki coraz więcej firm dostrzega potrzebę liczenia i raportowania swojego wpływu na środowisko, nie tylko w zakresie emisji gazów cieplarnianych, ale również zużycia zasobów i generowania odpadów.

Rola biznesu w kryzysie klimatycznym jest nie do przecenienia. Z raportu „Carbon Majors” wynika, że aż 71 proc. światowych emisji przemysłowych gazów cieplarnianych od 1988 roku przypisuje się zaledwie 100 firmom, z czego połowa emisji pochodzi od 25 spółek. Sektor przemysłowy i rolno-spożywczy odpowiadają za największy ślad węglowy, ale również mniej oczywiste branże, takie jak farmacja czy handel detaliczny, generują znaczne ilości plastiku i innych odpadów. Tym samym odpowiedzialność przedsiębiorstw rozciąga się znacznie dalej niż tylko na obszary tradycyjnie uznawane za wysokoemisyjne.

Dane z raportu Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej (CCIFP) potwierdzają, że w ostatnich latach nastąpił istotny postęp w profesjonalizacji działań środowiskowych w firmach. O ile w 2020 roku tylko 17 proc. przedsiębiorstw posiadało wyspecjalizowane działy ESG, dziś taką strukturę ma już 40 proc. organizacji. Jeszcze bardziej znaczący jest fakt, że ponad 80 proc. firm podejmuje konkretne inicjatywy w zakresie ochrony środowiska, niezależnie od branży i wielkości.

Jednym z obszarów najbardziej podatnych na zmiany są opakowania. Statystyki Komisji Europejskiej pokazują, że tylko między 2009 a 2019 rokiem ilość odpadów opakowaniowych z plastiku w UE wzrosła o ponad jedną czwartą. Przeciętny mieszkaniec Europy generuje rocznie niemal 180 kg odpadów opakowaniowych, a do 2030 roku ta liczba ma wzrosnąć do ponad 200 kg. Już teraz ok. 40 proc. globalnej produkcji plastiku trafia do sektora opakowań, co czyni go jednym z priorytetów dla polityki ekologicznej.

Na te wyzwania odpowiadają m.in. firmy takie jak DS Smith, które inwestują w rozwój alternatyw do plastiku. Jak informuje prezes zarządu firmy na Europę Wschodnią, Reinier Schlatmann, przedsiębiorstwo współpracuje z producentami detergentów i napojów nad zastępowaniem folii i tworzyw sztucznych opakowaniami z tektury, w pełni nadającymi się do recyklingu. W jednym z projektów udało się ograniczyć zużycie plastiku o 200 ton rocznie – tylko w jednym kraju. DS Smith przeznacza na badania i rozwój w tym zakresie ponad 100 mln funtów, a innowacje obejmują także zmniejszanie objętości i masy opakowań w celu ograniczenia emisji CO₂ w transporcie.

Równolegle do inicjatyw oddolnych rośnie presja regulacyjna. W 2023 roku zaczęła obowiązywać unijna dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która wprowadza obowiązek szczegółowego raportowania działań z zakresu ESG. Już w 2025 roku pierwsze firmy będą musiały przedstawić raporty niefinansowe obejmujące dane za 2024 rok. Obowiązek ten obejmie w pierwszym etapie duże jednostki interesu publicznego, a z czasem zostanie rozszerzony także na mniejsze firmy. W praktyce oznacza to, że także podwykonawcy i dostawcy, którzy nie są bezpośrednio objęci wymogami CSRD, będą musieli dostarczać swoim partnerom dane środowiskowe, by mogli oni wypełnić obowiązki sprawozdawcze.

Z raportu CCIFP wynika, że już obecnie 27 proc. firm uwzględnia kwestie środowiskowe w procesie wyboru dostawców, a w ciągu najbliższych dwóch lat ten odsetek ma wzrosnąć do niemal 50 proc. Dr Starczewska-Krzysztoszek wskazuje, że to właśnie eksportujący przedsiębiorcy będą w pierwszej kolejności zmuszeni do przyjęcia nowych standardów środowiskowych, jeśli chcą utrzymać relacje z partnerami zagranicznymi. Wtóruje jej Kamil Wyszkowski, dyrektor wykonawczy UN Global Compact Network Poland, podkreślając, że europejski i globalny rynek nie pozostawi firmom wyboru – przestrzeganie zasad zrównoważonego rozwoju stanie się warunkiem utrzymania konkurencyjności.

Kluczowym elementem legislacyjnym, który wkrótce zacznie obowiązywać, jest projektowane rozporządzenie UE o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (PPWR). Jego celem jest ograniczenie ilości opakowań, zwiększenie udziału recyklingu oraz promowanie opakowań wielokrotnego użytku. Współczynnik recyklingu papieru i tektury sięga dziś 85 proc., podczas gdy dla plastiku wynosi zaledwie 34 proc., co dodatkowo wzmacnia argumenty za zmianą wykorzystywanych materiałów.

Eksperci podkreślają, że wdrażanie strategii środowiskowych nie tylko wpisuje się w społeczną odpowiedzialność biznesu, ale również przynosi wymierne korzyści finansowe. Według analiz DNB Bank Polska i PwC niemal połowa polskich firm postrzega działania proekologiczne jako źródło przewagi konkurencyjnej i realnych oszczędności. Niskoemisyjność, efektywne gospodarowanie zasobami oraz przejrzystość raportowania to dziś nie tylko zaleta – stają się one warunkiem uczestnictwa w globalnym rynku.

Jak podsumowuje Kamil Wyszkowski, obecna sytuacja jest wyjątkowa pod względem dostępności środków na zielone inwestycje, a firmy, które umiejętnie wykorzystają ten moment, zyskają nie tylko wizerunkowo, ale i ekonomicznie. Transformacja środowiskowa nie jest już opcją – jest koniecznością, która redefiniuje współczesne pojęcie odpowiedzialnego i nowoczesnego biznesu.